Ngũ Vị Tử Ngọc Linh và công dụng bảo vệ gan

2024-05-02 02:35:50

Ngũ vị tử là một dược liệu quý trong Đông Y, trong cuốn dược điển Thần Nông Bản Thảo Kinh hơn 2000 năm trước đã xếp ngũ vị tử trong nhóm Thượng Phẩm.

Theo Đông Y, Ngũ vị tử có tính ôn, không độc, vị chua, trong đó có 5 vị, ngọt chua cay đắng và mặn, nên có tên là Ngũ Vị Tử.

Nghiên cứu công dụng của Ngũ Vị Tử

Đã có một số luận văn nghiên cứu thành phần hóa học và thăm dò hoạt tính sinh học của Ngũ vị tử Ngọc Linh tại Đại học Đà Nẵng (Nguyễn Bá Khoa, 2011), Đại học Thái Nguyên (Đỗ Tiến Lâm, 2012). Kết quả thử hoạt tính chống ung thư cho thấy hoạt chất từ cặn dịch chiết Ngũ vị tử Ngọc Linh có hoạt tính mạnh đối với cả 4 dòng tế bào ung thư biểu mô, ung thư gan, ung thư phổi và ung thư vú.

Ngũ vị tử Ngọc Linh là cây thuốc quý có nhiều tác dụng trong y học và vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu chuyên sâu để ứng dụng rộng rãi chăm sóc sức khỏe cho người dân.

Ngũ vị tử Ngọc Linh và tác dụng bảo vệ gan

Trước đây chúng ta phải nhập Ngũ vị tử Bắc từ Trung Quốc và đến năm 2000 thì chúng ta phát hiện ra tại vùng núi Ngọc Linh Kon Tum có loài ngũ vị tử hoang mọc tại đây.

Cây Ngũ vị tử được các nhà nghiên cứu khoa học tìm hiểu và bảo vệ nhân giống phát triển một loại dược liệu quý tại huyện Tu Mơ Rông dưới chân núi Ngọc Linh Kon Tum.

Theo nghiên cứu của TS. Nguyễn Bá Hoạt và một số tác giả ở Viện Dược liệu, Ngũ vị tử Ngọc Linh so với Ngũ vị tử Bắc (S.chinensis) và vị thuốc Ngũ vị tử thương phẩm mua tại TP. Hồ Chí Minh và Bắc Kinh về thành phần hoạt chất khá tương đồng. Nghiên cứu đánh giá tác dụng dược lý cho thấy Ngũ vị tử Ngọc Linh có độc tính cấp đường uống thấp với LD 50 là 13,4g cao chiết/kg thể trọng (tương đương với 140g dược liệu/kg thể trọng).

Cao Ngũ vị Ngọc Linh khi sử dụng một liều duy nhất có tác dụng kéo dài giấc ngủ gây bởi pentobarbital, thể hiện tác động an thần (liều càng cao thì tác dụng gây an thần càng rõ), tác động phục hồi chức năng giải độc của gan, chữa bệnh và dự phòng bảo vệ tế bào gan.

Ngũ Vị Tử là cây gì?

Cây ngũ vị tử là loại thảo dược quen thuộc. Loại thuốc nam này thuộc họ ngũ vị tử, tên khoa học là Schisandraceae. Nó thuộc họ cây thân leo, dài 5-7m hoặc dài hơn, sống lâu năm. Thân và cành có màu xám nâu, có nhiều nốt sần, ngọn non có dạng góc cạnh. Lá cây mọc so le, hình quả trứng có dạng răng cưa ở mép lá. Mặt trên lá có màu lục sẫm, mặt dưới có nhiều lông ngắn nên có màu nhạt hơn. Cây ra hoa vào tháng 5-7, hoa màu vàng trắng, thơm và đơn tính.

Ngũ vị tử dược liệu có nhiều ở Trung Quốc. Ở Việt Nam, người ta thấy có 4 loài 2 loài thuộc chi Schisandra Michx và 2 loài thuộc chi Kadsura Juss. Chúng được phát hiện nhiều ở các ngọn núi cao ở Lai Châu, Lào Cai...

Ngũ Vị Tử dùng bộ phận nào?

Quả là bộ phận của cây ngũ vị tử được sử dụng để làm thảo dược. Quả sau khi thu hoạch về rửa sạch và được phơi hoặc sấy khô để làm dược liệu. Ngũ vị tử khô nên được bảo quản trong túi nilon kín hoặc chai, lọ có nắp và để ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Ngũ vị tử dược liệu là vị thuốc chứa nhiều tinh dầu, acid hữu cơ. Ngoài ra, loại thảo dược này còn có hàm lượng vitamin C, đường, chất béo cao. Lignan là thành phần quan trọng của ngũ vị tử, tham gia chủ yếu vào công dụng của ngũ vị tử dược liệu trong chữa bệnh.

Các bài thuốc từ ngũ vị tử thường dùng

Ngũ vị tử dược liệu có thể được chế biến theo nhiều cách khác nhau. Khi chưng với giấm thì gọi là thổ ngũ vị tử, có tác dụng tăng cường tác dụng thu liễm, chỉ phế. Nếu tẩm với mật rồi sao qua thì được gọi là mật chích ngũ vị tử. Ngũ vị tử dược liệu được chế biến theo cách này có công dụng liễm phế, nhuận phế, chỉ khái. Ngũ vị tử chỉ được sao vàng thì được gọi là sao ngũ vị tử, có tác dụng tăng tính hiệu quả tư thận, bổ hư.

Ngũ vị tử là bài thuốc hữu ích trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Để tăng hiệu quả điều trị, ngũ vị tử thường được kết hợp với nhiều vị thuốc khác nhau tạo nên các bài thuốc chữa bệnh. Sau đây là một số bài thuốc từ ngũ vị tử dược liệu thường được sử dụng.

Chữa viêm gan mạn tính: ngũ vị tử dược liệu sấy khô rồi tán thành bột mịn để dùng. Uống bột ngũ vị tử với nước ấm, ngày dùng 2- 3 lần, 4g cho mỗi lần dùng. Mỗi liệu trình kéo dài 30 ngày, dùng thuốc liên tục để đem lại hiệu quả tốt nhất.
Chữa ho hen: ngũ vị tử 6g, mạch môn 16g, sa sâm bắc 12g, ngưu tất 12g. Đem tất cả các nguyên liệu trên sắc với nước uống hằng ngày, mỗi ngày một thang.
Điều trị chóng mặt, ù tai, mất ngủ, suy giảm trí nhớ: Ngũ vị tử dược liệu 8g; toan táo nhân, hoài sơn, long nhãn mỗi loại 12g, đương quy 8g. Sắc các nguyên liệu này với nước và uống hằng ngày.
Điều trị tai biến mạch máu não: ngũ vị tử dược liệu, hoàng kỳ, phụ tử chế, mạch môn, đương quy, trạch tả, mã đề mỗi loại 12g, nhân sâm 8g, hồng hoa 8g, đào nhân 6g, đan sâm 16g, long cốt 16g. Sắc tất cả các nguyên liệu này với nước uống hằng ngày.
Chữa cơ thể hư nhược, ra nhiều mồ hôi: chuẩn bị các nguyên liệu gồm: bá tử nhân và bán hạ khúc mỗi loại 125g; mẫu lệ, nhân sâm, ma hoàng căn, bạch truật, ngũ vị tử dược liệu mỗi vị 63g, đại táo 30 quả. Đại táo sau khi nấu chín sẽ được bỏ hạt và nghiền nát. Các vị thuốc còn lại nghiền chung thành bột mịn, trộn với đại táo và nặn thành các viên bằng hạt ngô. Mỗi lần dùng 20-30 viên, ngày uống 2 lần.
Hỗ trợ nhồi máu cơ tim: chuẩn bị các nguyên liệu gồm ngũ vị tử dược liệu 8g, nhân sâm 8g, mạch môn 8g, cam thảo 6g. Bỏ tất cả các nguyên liệu này vào ấm, sắc với nước và uống hằng ngày.
Điều trị thận dương hư, hoạt tinh: tang phiêu tiêu, long cốt, phụ tử mỗi vị 12g, ngũ vị tử 8g. Bỏ các nguyên liệu trên vào ấm và sắc với nước. Mỗi ngày uống 1 thang.

Lưu ý khi dùng ngũ vị tử

Ngũ vị tử dược liệu là bài thuốc tốt, có nhiều công dụng và an toàn. Tuy nhiên, khi dùng vị thuốc này cũng cần chú ý một vài điều để tránh những tác dụng không mong muốn mà thuốc đem lại. Không dùng ngũ vị tử dược liệu cho người bên ngoài có biểu tà, trong có thực nhiệt; người đang bị cảm, bị sốt cao, sốt phát ban hoặc đang lên sởi không nên dùng thuốc.

Như vậy, ngũ vị tử dược liệu là bài thuốc rất tốt trong điều trị nhiều bệnh lý, đặc biệt những bệnh về thận và phổi. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả và tránh được các tác dụng phụ, bạn chỉ nên sử dụng khi có sự chỉ định của bác sĩ.